Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 16 CCN đã đi vào hoạt động và đang thu hút đầu tư (không bao gồm CCN Đông Gio Linh dù đã được thành lập nhưng chưa đi vào hoạt động và đã được đưa ra khỏi phương án phát triển CCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị thời kỳ 2021 – 2030), đạt tỷ lệ lấp đầy bình quân 65,1%; Tổng kinh phí đã thực hiện đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng CCN vào khoảng 265 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn ngân sách nhà nước 246,69 tỷ đồng và từ các nguồn vốn khác 18,31 tỷ đồng. Hầu hết các CCN trên địa bàn tỉnh chưa được đầu tư hệ thống xử lý nước thải, chỉ có CCN Ái Tử, CCN Hướng Tân đã có đầu tư hệ thống xử lý nước thải hoàn chỉnh, tuy nhiên đến nay đã xuống cấp và không hoạt động.
Tính đến tháng 9 năm 2024, 16 CCN trên địa bàn tỉnh đã thu hút được 172 dự án đầu tư với tổng số vốn đăng ký khoảng 4.465 tỷ đồng, đã thực hiện đầu tư xây dựng khoảng 2.250 tỷ đồng, trong đó: 97 dự án đã đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh, 25 dự án đang triển khai xây dựng, 23 dự án đang hoàn thiện các thủ tục để triển khai xây dựng, 28 dự án tạm dừng hoạt động. Giai đoạn 2021 – ước 2024, bình quân doanh thu gần 3.000 tỷ đồng, nộp ngân sách ước trên 60 tỷ đồng (riêng năm 2023 đến 71 tỷ đồng) và giải quyết việc làm cho gần 6.000 lao động, với thu nhập bình quân đạt khoảng 5 - 7 triệu đồng/lao động… đã đóng góp đáng kể vào công cuộc xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Ngoài những kết quả đạt được nêu trên, thực trạng phát triển các CCN trên địa bàn tỉnh phản ánh đúng tình hình phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp của tỉnh nhà, đó là các dự án được thu hút, chấp thuận chủ trương nhiều (172 dự án) tuy nhiên số dự án đi vào hoạt động còn ít (97 dự án), số dự án tạm dừng hoạt động khá nhiều (28 dự án); cơ sở hạ tầng CCN đầu tư chưa đồng bộ, tiến độ đầu tư diễn ra chậm, nguyên nhân chủ yếu là chưa có chính sách hấp dẫn của tỉnh để thực hiện việc xã hội hoá hiệu quả hoạt động kinh doanh bất động sản đất công nghiệp, nguồn vốn bố trí, hỗ trợ từ ngân sách nhà nước gặp nhiều khó khăn, bố trí còn nhỏ giọt (tính đến nay, tổng kinh phí đã thực hiện đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng CCN vào khoảng 265 tỷ đồng/tổng vốn đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật của các CCN là 744,56 tỷ đồng, mới đáp ứng khoảng 35,6% tổng nhu cầu vốn). Một số CCN gặp khó khăn trong công tác giải phóng, san lấp mặt bằng ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án đã được cấp chủ trương đầu tư trong CCN; Cơ sở hạ tầng một số CCN đã hình thành và hoạt động gần 20 năm, đến nay đã xuống cấp; trong khi đó kinh phí để duy tu, sửa chữa hạ tầng còn thiếu, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các dự án trong CCN (CCN Đông Lễ, CCN Diên Sanh, CCN Cầu Lòn – Bàu De, CCN Cam Thành); đa số các CCN trên địa bàn tỉnh chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020…
Phương án phát triển CCN giai đoạn 2021 – 2030 nằm trong Quy hoạch tỉnh chưa cụ thể hóa phát triển cho từng CCN, mà chỉ mới mang tính định hướng và quy hoạch 25 CCN trên địa tỉnh; Một số CCN đề xuất đưa vào phương án chưa phù hợp với tình hình thực tiễn phát triển của địa phương (cụm không có sự kết nối giao thông, địa hình không thuận lợi, cụm bị chia tách thành nhiều mảnh, cụm chưa bổ sung vào quy hoạch sử dụng đất trong kế hoạch phát triển của UBND huyện, thị xã, thành phố) như: CCN Tà Rụt (huyện Đakrông); CCN phường 4 (thành phố Đông Hà), CCN Cửa Tùng giai đoạn 2, CCN Vùng Đông huyện Vĩnh Linh (huyện Vĩnh Linh)... Do đó, hình thành và phát triển CCN trong các giai đoạn tiếp theo tính đến năm 2030 khó có tính khả thi.
Để mục tiêu xây dựng, phát triển CCN trong giai đoạn đến năm 2030 đảm bảo đúng thực tế, đồng bộ, thống nhất, phát huy được tiềm năng, lợi thế và nguồn lực của địa phương, tạo môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và phát triển công nghiệp nông thôn cần thực hiện các nội dung sau:
Thứ nhất, cần xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể Phương án phát triển CCN trong kỳ quy hoạch đảm bảo tính khả thi, đồng bộ,.. các CCN trước tiên phải đảm bảo đầy đủ thông tin về tên gọi, vị trí đến từng thôn xã, diện tích, dự kiến ngành nghề hoạt động,… đặc biệt phải phân kỳ rõ tiến độ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN, đề xuất nguồn vốn thực hiện cho phù hợp và dự kiến chủ đầu tư xây dựng hạ tầng CCN; các huyện, thị xã, thành phố thực hiện các đề xuất, kiến nghị của Đoàn liên ngành về đánh giá tình hình hoạt động của cụm công nghiệp, các dự án đầu tư trong cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh; rà soát, đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh, hiệu quả kinh tế - xã hội của các CCN để đề xuất điều chỉnh Phương án phát triển CCN cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương và quy định của pháp luật.
Thứ hai, hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển CCN trên địa bàn tỉnh, bao gồm: (1) Chính sách hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN trên địa bàn tỉnh thay thế Nghị quyết số 39/2020/NQ-HĐND ngày 23/7/2020 của HĐND tỉnh ban hành Chương trình hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật các CCN trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 – 2025 nhằm cơ bản đầu tư hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật các CCN trên địa bàn tỉnh, đảm bảo 70 - 100% CCN đang hoạt động cơ bản đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt hệ thống xử lý nước thải; (2) Xây dựng, ban hành Quy chế phối hợp quản lý CCN trên địa bàn tỉnh phù hợp với quy định tại Nghị định số 32/2024/NĐ-CP ngày 15/3/2024 của Chính phủ về quản lý, phát triển CCN và các quy định pháp luật về đầu tư, đấu thầu, đất đai, xây dựng, môi trường…
Thứ ba, tiếp tục đầu tư xây dựng hoàn thiện hoàn thiện, cải tạo, nâng cấp, duy tu bảo dưỡng các công trình hạ tầng kỹ thuật các CCN đang hoạt động, đặc biệt là hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải đảm bảo theo quy định pháp luật về môi trường. Các chủ đầu tư hạ tầng CCN cần khẩn trương triển khai xây dựng “Quy chế quản lý các dịch vụ công cộng, tiện ích trong CCN” theo quy định tại Nghị định số 32/2024/NĐ-CP ngày 15/3/2024 của Chính phủ; Xây dựng, trình phê duyệt Đề án thu tiền hạ tầng đối với từng CCN theo phương án, lộ trình được phê duyệt để có kinh phí duy tu, sữa chửa hạ tầng CCN; khuyến khích chuyển giao các CCN do đơn vị sự nghiệp công lập quản lý và tổ chức đầu tư xây dựng sang cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức được lựa chọn làm chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN để quản lý, sửa chữa và vận hành phục vụ hoạt động chung của CCN
Thứ tuq, phê duyệt thành lập, đầu tư phát triển 09 CCN chưa hình thành, có trong Phương án phát triển CCN tỉnh giai đoạn 2021-2030 phải đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế phát triển của địa phương, thực hiện theo quy định tại Nghị định số 32/2024/NĐ-CP ngày 15/3/2024 của Chính phủ và các quy định pháp luật có liên quan (Luật Đầu tư, Luật Đất đai…), trong đó ưu tiên thành lập các CCN có nhu cầu bức thiết trong thu hút đầu tư và di dời các cơ sở sản xuất nằm xen kẻ trong khu dân cư, các cơ sở thuộc diện phải di dời để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, các cơ sở sản xuất lớn, sản phẩm có giá trị gia tăng cao, giải quyết việc làm cho người lao động; Tổ chức các hoạt động xúc tiến đầu tư, thu hút các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức có đủ năng lực, kinh nghiệm làm chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN.
Thứ năm, thực hiện tốt công tác quản lý CCN đảm bảo sử dụng đất tiết kiệm, đúng mục đích, có hiệu quả, góp phần đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng công nghiệp, chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế và phát triển công nghiệp nông thôn; Quản lý, theo dõi, xử lý các dự án chậm tiến độ đầu tư, sử dụng đất, xây dựng trái phép, bảo vệ môi trường trong CCN theo đúng quy định và quy hoạch được phê duyệt; Xây dựng giải pháp quản lý, kế hoạch chuyển đổi khả thi, phù hợp quy định của pháp luật có liên quan đối với CCN không còn nằm trong Phương án phát triển CCN (CCN Đông Gio Linh) và 02 CCN có diện tích dưới 10 ha (CCN Cầu Lòn – Bàu De và CCN Cửa Tùng); quản lý chặt chẽ về môi trường, an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có liên quan.
Thứ sáu, tăng cường tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm trong quản lý hoạt động các CCN trên địa bàn; tập trung vào các vi phạm về đầu tư, xây dựng, đất đai và môi trường… để chấn chỉnh công tác quản lý, đầu tư phát triển các CCN theo đúng quy định của pháp luật./.
